1. Pochodzenie i Tradycyjne Źródła Pranajamy

Pranajama (prāṇāyāma) jest starożytną praktyką oddechową, stanowiącą integralną część jogi. Pojęcie to pochodzi z sanskrytu i składa się z dwóch słów:

• prana – energia życiowa, siła witalna, oddech,
• ayama – kontrola, wydłużenie, ekspansja.

Oznacza to świadome kierowanie i regulowanie oddechu w celu zarządzania energią witalną w organizmie.

Pranajama jest szczegółowo opisana w starożytnych tekstach jogicznych:

1. Upaniszady (ok. 1000–500 p.n.e.) – pierwsze wzmianki o kontroli oddechu pojawiają się w Brihadaranyaka Upaniszadzie i Chandogya Upaniszadzie, gdzie prana jest utożsamiana z fundamentalną energią życia.
2. Patańdżali, „Jogasutry” (ok. II w. p.n.e.) – pranajama jest czwartym stopniem (anga) w systemie ośmiostopniowej jogi (ashtanga). Patańdżali podkreśla, że kontrola oddechu oczyszcza umysł i przygotowuje do medytacji.
3. „Hatha Yoga Pradipika” (XV w.) – Swatmarama – jeden z głównych tekstów jogi fizycznej i energetycznej, szczegółowo opisujący różne techniki pranajamy i ich wpływ na zdrowie.
4. „Gheranda Samhita” (XVII w.) – tekst ten dzieli pranajamę na różne etapy, podkreślając jej wpływ na ciało, umysł i energię subtelną (nadis).

Tradycyjnie pranajama była stosowana w celu oczyszczania ciała, kontroli umysłu i przygotowania do wyższych stanów świadomości.

2. Pranajama Współcześnie

Współczesna nauka zaczęła badać pranajamę jako narzędzie wspomagające zdrowie fizyczne i psychiczne. Techniki oddechowe są wykorzystywane w:

• Terapii stresu i lęku – programy redukcji stresu oparte na pranajamie stosuje się w psychoterapii, np. w Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR).
• Rehabilitacji oddechowej – stosowana u pacjentów z chorobami płuc, np. przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP).
• Jodze terapeutycznej – jako wsparcie w leczeniu nadciśnienia, bezsenności, zaburzeń hormonalnych.
• Praktykach sportowych – oddech przeponowy poprawia wydolność i regenerację sportowców.

3. Wpływ Pranajamy na Zdrowie Fizyczne i Psychiczne

Współczesne badania naukowe potwierdzają korzystny wpływ pranajamy na organizm.

🔹 Wpływ na układ nerwowy
Badania wykazały, że techniki oddechowe, zwłaszcza Nadi Shodhana (oddech naprzemienny) i Bhramari (oddech pszczoły), aktywują przywspółczulny układ nerwowy, redukując stres i poziom kortyzolu (Jerath et al., 2006).

🔹 Regulacja ciśnienia krwi
Praktyka pranajamy wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego, co wykazano w badaniach na pacjentach z nadciśnieniem (Sharma et al., 2013).

🔹 Zwiększenie pojemności płuc
Badania nad oddechem przeponowym i Bhastrika pranayama pokazują, że mogą one zwiększać wydolność płuc, co jest szczególnie korzystne u osób z astmą i POChP (Makwana et al., 1988).

🔹 Redukcja lęku i depresji
Systematyczne praktykowanie pranajamy obniża poziom lęku i depresji, co potwierdzają badania kliniczne nad wpływem Kapalabhati i Nadi Shodhana na neuroprzekaźniki (Zope & Zope, 2013).

🔹 Poprawa koncentracji i funkcji poznawczych
Techniki pranajamy poprawiają funkcje poznawcze i uwagę, co wykazano w badaniach na studentach (Telles et al., 2013).

Podsumowanie

Pranajama, mająca swoje korzenie w starożytnej jodze, została potwierdzona przez współczesne badania jako skuteczne narzędzie poprawiające zdrowie fizyczne i psychiczne. Tradycyjne źródła wskazują na jej znaczenie w oczyszczaniu ciała i umysłu, natomiast współczesne badania podkreślają jej pozytywny wpływ na układ nerwowy, oddechowy, krążenia i zdrowie psychiczne.

Jeśli chcesz, bym rozwinęła ten temat pisz na brydzia@yinyoga.pl

Zapraszam Cię także na warsztaty, gdzie paranjamę poprowadzi dr Nina Budziszewska – mój absolutny autorytet w tym temacie. <3

Zapisy tutaj: Wejściówka

Brygida Marcinkowska

---

Źródła

1. Brihadaranyaka Upanishad, Chandogya Upanishad.
2. Patanjali, Jogasutry.
3. Swatmarama, Hatha Yoga Pradipika.
4. Sharma, R., Gupta, N., Bijlani, R. L. (2013). „Effect of yoga based lifestyle intervention on subjective well-being”. Indian Journal of Physiology and Pharmacology.
5. Jerath, R., Edry, J. W., Barnes, V. A., & Jerath, V. (2006). „Physiology of long pranayamic breathing: neural, respiratory and cardiovascular correlates”. Medical Hypotheses.
6. Makwana, K., Khirwadkar, N., & Gupta, H. C. (1988). „Effect of short term yoga practice on ventilatory function tests”. Indian Journal of Physiology and Pharmacology.
7. Zope, S. A., & Zope, R. A. (2013). „Sudarshan kriya yoga: Breathing for health”. International Journal of Yoga.
8. Telles, S., & Naveen, K. V. (2013). „Yoga for rehabilitation: An overview”. Indian Journal of Psychiatry.